Ηφαιστειακές εκρήξεις πριν από εκατομμύρια χρόνια «έχτισαν» την άγρια ομορφιά του Λεσβιακού τοπίου
Πρώτη καταχώρηση: Σάββατο, 8 Ιανουαρίου 2022, 12:47
Σκαρφαλώνουμε με τον διευθυντή του Μουσείου Φυσικής Ιστορία Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου, καθηγητή Νίκο Ζούρο, στην κορυφή του Λεπέτυμνου, του μεγαλύτερου βουνού της Λέσβου, στο βόρειο άκρο του νησιού, στην αυγή του 2022. Αναζητώντας τεκμήρια της ηφαιστειακής ιστορίας της Λέσβου. «Μιας άγνωστης και γοητευτικής ιστορίας που συνδέεται με τη γεωιστορική εξέλιξη του νησιού και δημιούργησε τα τοπία και τα πετρώματα που καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος της επιφάνειας του προσφέροντας «τα δώρα του Ηφαίστου» στον άνθρωπο που δημιούργησε πολιτισμό» λέει ο κ. Ζούρος μιλώντας στο ΑΠΕ ΜΠΕ.
Από τις κορυφές του Λεπέτυμνου, τον Προφήτη Ηλία και τη Βίγλα (Μυριβίλι), αγναντεύουμε ολόκληρη τη Λέσβο και τις απέναντι ακτές της Αιολίδας γης που είναι φτιαγμένες από τα ίδια ηφαιστειακά υλικά, που ανάβλυζαν στην επιφάνεια πριν από 20 εκατομμύρια χρόνια. Ήταν η περίοδος της Αιγηίδας, της ενιαίας χερσαίας περιοχής που ένωνε την ηπειρωτική Ελλάδα με την Μικρασιατική χερσόνησο. Την γη της Αιγηίδας κάλυπταν πυκνά υποτροπικά δάση που φιλοξενούσαν πλούσια πανίδα όπως προκύπτει από τις ανασκαφές που πραγματοποιεί το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους στη Δυτική Λέσβο.
«Πολλά βουνά της Αιγηίδας, γεννήθηκαν από τις ηφαιστειακές εκρήξεις οι οποίες συγκλόνισαν την περιοχή του Βορειανατολικού Αιγαίου πριν από 20 έως 17 εκατομμύρια χρόνια. Ένα από τα πιο εντυπωσιακά είναι το μεγάλο στρωματοηφαίστειο του Λεπέτυμνου!» σημειώνει ο κ. Ζούρος.
Είναι συγκλονιστικό το γεγονός ότι από μια φυσική καταστροφή δημιουργήθηκαν τα στοιχεία που συγκροτούν την άγρια ομορφιά του Λεσβιακού τοπίου.
O ορεινός όγκος του Λεπετύμνου εμφανίζει μεγάλο αριθμό χαρακτηριστικών ηφαιστειακών γεωμορφών και γεωτόπων καθώς και μοναδικής ομορφιάς φυσικά τοπία που συγκροτούν ένα μεγάλο αρχείο τεκμηρίων της γεωλογικής κληρονομιάς της περιοχής. Το ηφαιστειακό υπόβαθρο φιλοξενεί πλούσια βιοποικιλότητα με σημαντικό αριθμό ενδημικών φυτών και ενδιαφέρουσα πανίδα.
Η έρευνα του Τμήματος Γεωγραφίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου και του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους φέρνει στο φως τα τεκμήρια της άγνωστης στους πολλούς ηφαιστειακής ιστορίας της Λέσβου που βρίσκονται διάσπαρτα σε όλη την έκταση του νησιού και μας περιμένουν για να διηγηθούν τις ιστορίες τους! Σε αυτήν τη μοναδική γεωιστορία μας ξεναγεί ο κ. Ζούρος.
Οι κορυφές του Λεπέτυμνου
Οι ηφαιστειακές εκρήξεις εκτόξευαν στην ατμόσφαιρα μεγάλες ποσότητες ηφαιστειακής στάχτης ενώ η παχύρευστη λάβα σχημάτιζε επάλληλα ρεύματα λάβας στις πλαγιές του ηφαιστείου, δημιουργώντας σταδιακά ένα μεγάλο ηφαιστειακό κώνο.
Μια μεγάλη ηφαιστειακή έκρηξη πριν από 17 εκατομμύρια χρόνια κατέστρεψε τον ηφαιστειακό κώνο και δημιούργησε στη θέση του μια μεγάλη ηφαιστειακή καλδέρα. Στο εσωτερικό της καλδέρας του Λεπετύμνου νεώτερες αναβλύσεις λάβας δημιούργησαν τους δύο μεγάλους ηφαιστειακούς θόλους που έφτασαν σε ύψος τα 968 μέτρα, σχηματίζοντας τις σημερινές κορυφές του βουνού, Προφήτης Ηλίας και Βίγλα.
Η υδροθερμική δραστηριότητα που ακολούθησε την ηφαιστειακή δράση προκάλεσε την αποσάθρωση των πετρωμάτων στο εσωτερικό της καλδέρας δημιουργώντας εκτεταμένες ζώνες πυριτίωσης αλλά και τα κοιτάσματα στυπτηρίας, στα οποία οφείλει το όνομα του ο οικισμός της Στύψης. Τα κοιτάσματα αυτά είχαν στρατηγική σημασία κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα λόγω της αιμοστατικής δράσης της στυπτηρίας.
Η ηφαιστειακή βολίδα της Πελόπης
Τα τεκμήρια μιας μεγάλης ηφαιστειακής έκρηξης που συγκλόνισε την Κεντρική Λέσβο πριν από 18 εκατομμύρια χρόνια παρουσιάζονται σε ένα εντυπωσιακό γεώτοπο στις πλαγιές του ηφαιστείου του Λεπετύμνου, νότια του χωριού Πελόπη.
Αποθέσεις ηφαιστειακών υλικών που εκτοξεύτηκαν κατά την διάρκεια διαδοχικών εκρήξεων δημιούργησαν επάλληλα στρώματα πυροκλαστικών υλικών. Ηφαιστειακή τέφρα σχηματίζει στρώματα πλούσια σε μικρά σφαιρικά σώματα ελαφρόπετρας.
Μια μεγάλη ηφαιστειακή βολίδα που εκτοξεύθηκε κατά την διάρκεια μιας μεγάλης ηφαιστειακής έκρηξης από τον ηφαιστειακό κρατήρα, σημάδι της βιαιότητας της, δημιούργησε ένα μικρό κρατήρα καθώς βυθίσθηκε μέσα στις τότε πρόσφατες και χωρίς συνοχή αποθέσεις των ηφαιστειακών υλικών.
Η θέση της ηφαιστειακής βολίδας βοηθά στον προσδιορισμό τής θέσης του ηφαιστειακού κρατήρα από τον οποίο εκτοξεύθηκε και διανύοντας μια παραβολική τροχιά.
Ακολούθησαν νεώτερα ηφαιστειακά γεγονότα που προκάλεσαν την απόθεση νεώτερων στρωμάτων που κάλυψαν τα ίχνη της βολίδας και σκέπασαν τα ηφαιστειακά υλικά που δέχθηκαν τα προϊόντα της ηφαιστειακής έκρηξης.
Οι στηλοειδείς λάβες της Πελόπης
Κατά μήκος της επαρχιακής οδού Πελόπης-Yψηλομέτωπου βρίσκονται οι εντυπωσιακές στηλοειδείς λάβες Πελόπης, που μοιάζουν με φυσικές κολόνες, τοποθετημένες η μια δίπλα στην άλλη.
Η εντυπωσιακή ηφαιστειακή δομή οφείλεται στη γρήγορη ψύξη ενός ρεύματος λάβας, που ανάβλυσε από τον ηφαιστειακό δόμο του Προφήτη Ηλία. Καθώς το ρευστό υλικό ανέβαινε με χαμηλή ταχύτητα προς την επιφάνεια της γης, ψύχθηκε απότομα στο εσωτερικό του ηφαιστείου, με αποτέλεσμα να αναπτυχθούν συστήματα πολλαπλών παράλληλων ρωγμώσεων σε όλο τον όγκο του. Κατά μήκος των ρωγμών αυτών, τα πετρώματα διαχωρίστηκαν και σχημάτισαν εντυπωσιακά πενταγωνικά ή εξαγωνικά πρίσματα, που εμφανίζονται σήμερα και χαρακτηρίζουν το τοπίο της περιοχής.
Ηφαιστειακός λαιμός Πελόπης
Κατά μήκος του δρόμου ανάμεσα στου οικισμούς της Πελόπης και Υψηλομέτωπου ανυψώνεται ο εντυπωσιακός ηφαιστειακός λαιμός που βρίσκεται κοντά στο εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου Πελόπης.
Πρόκειται για ένα ηφαιστειακό οικοδόμημα ηλικίας περίπου 17 εκατομμυρίων ετών. Αποτελεί έναν πλευρικό ηφαιστειακό αγωγό τον οποίο τροφοδοτούσε ο υπόγειος μαγματικός θάλαμος του ηφαιστείου του Λεπετύμνου, με λάβα. Το μάγμα ανέβηκε αργά προς την επιφάνεια χωρίς να δημιουργήσει βίαιη ηφαιστειακή έκρηξη.
Με την πάροδο του χρόνου τα γύρω πετρώματα διαβρώθηκαν με αποτέλεσμα την εμφάνιση ενός εντυπωσιακού ηφαιστειακού λαιμού.
Πηγή: ΑΠΕ – ΜΠΕ
